Prèske 8,000 moun mouri ak plizyè dizèn milye lòt blese nan tranblemanntè devastatè ki te souke Tiki ak Siri lendi a.
Plizyè milye bilding kraze nan de nasyon yo epi ajans èd yo ap avèti sou konsekans "katastwofik" nan nòdwès peyi Siri, kote plizyè milyon moun vilnerab ak deplase te deja konte sou sipò imanitè.
Gwo efò sekou ap dewoule, kominote mondyal la ap ofri asistans nan operasyon rechèch ak sekou yo. Pandansetan, ajans yo avèti ke kantite moun ki mouri nan katastwòf la ka ogmante anpil.
Men sa nou konnen sou tranblemanntè a ak poukisa li te tèlman mòtèl.
Ki kote tranblemanntè a te frape?
Youn nan tranblemanntè ki pi puisan ki frape rejyon an nan yon syèk te souke rezidan yo nan dòmi yo nan premye èdtan lendi maten vè 4è nan maten an. Tranblemanntè a te frape 23 kilomèt (14.2 mil) nan lès Nurdagi, nan pwovens Gaziantep nan Tiki, nan yon pwofondè 24.1 kilomèt (14.9 mil), dapre United States Geological Survey (USGS).
Yon seri replik te rezone nan rejyon an nan kèk èdtan touswit apre premye ensidan an. Yon replik mayitid 6.7 te swiv 11 minit apre premye tranblemanntè a, men pi gwo tranblemanntè a, ki te mezire 7.5 mayitid, te frape anviwon nèf èdtan apre a 1:24 pm, dapre USGS la.
Replik sa a ki te mezire 7.5 mayitid, ki te frape anviwon 95 kilomèt (59 mil) nan nò premye tranblemanntè a, se pi fò a pami plis pase 100 replik ki te anrejistre jiskaprezan.
Sekouris yo ap kouri kont tan ak move tan pou yo retire sivivan yo anba debri sou tou de bò fwontyè a. Plis pase 5,700 bilding an Tiki kraze, dapre ajans katastwòf peyi a.
Tranblemanntè lendi a te youn nan pi fò ke Latiki te konnen nan dènye syèk la – yon tranblemanntè mayitid 7.8 te frape lès peyi a an 1939, ki te lakòz plis pase 30,000 lanmò, dapre USGS la.
Poukisa tranblemanntè rive?
Tranblemanntè rive sou tout kontinan nan mond lan – soti nan pik ki pi wo nan mòn Himalaya yo rive nan vale ki pi ba yo, tankou Lanmè Mò a, rive nan rejyon frèt anpil nan Antatik yo. Sepandan, distribisyon tranblemanntè sa yo pa o aza.
USGS la dekri yon tranblemanntè kòm "tranbleman tè a ki koze pa yon glisman toudenkou sou yon fay. Estrès nan kouch ekstèn tè a pouse kote fay la ansanm. Estrès akimile epi wòch yo glise toudenkou, libere enèji nan vag ki vwayaje nan kwout tè a epi ki lakòz tranbleman ke nou santi pandan yon tranblemanntè."
Yo mezire tranblemanntè yo lè l sèvi avèk sismograf, ki kontwole vag sismik ki vwayaje atravè Latè apre yon tranblemanntè.
Anpil moun ka rekonèt tèm "Echèl Richter" ke syantis yo te itilize pandan plizyè ane, men kounye a yo jeneralman swiv Echèl Entansite Mercalli Modifye a (MMI), ki se yon mezi ki pi egzak pou mezire gwosè yon tranblemanntè, dapre USGS la.
Kijan yo mezire tranblemanntè
Poukisa youn sa a te tèlman mòtèl?
Gen plizyè faktè ki te kontribye nan fè tranblemanntè sa a tèlman danjere. Youn ladan yo se lè jounen an li te fèt la. Tranblemanntè a te frape byen bonè nan maten an, anpil moun te nan kabann yo lè li te rive, e kounye a yo bloke anba debri kay yo.
Anplis de sa, ak yon sistèm tan frèt ak lapli k ap travèse rejyon an, move kondisyon yo te rann efò sekou ak rekiperasyon yo sou tou de bò fwontyè a pi difisil anpil.
Tanperati yo deja ba anpil, men yo prevwa ke yo pral desann plizyè degre anba zewo mèkredi.
Kounye a, yon zòn presyon ba pandye sou peyi Tiki ak peyi Siri. Pandan zòn nan ap deplase, sa pral pote "lè ki pi frèt anpil" desann soti nan sant peyi Tiki, dapre Britley Ritz, meteorològ prensipal CNN nan.
Yo prevwa tanperati a ap fè -4 degre Sèlsiyis (24.8 degre Farennayt) nan Gaziantep ak -2 degre nan Alep mèkredi maten. Jedi, previzyon an ap desann pi ba toujou rive nan -6 degre ak -4 degre respektivman.
Minis Sante Tik la, Fahrettin Koca, te di kondisyon yo deja fè li difisil pou ekip èd yo rive nan zòn ki afekte a, pandan l ajoute ke elikoptè yo pa t kapab dekole lendi akòz move tan an.
Malgre kondisyon yo, otorite yo mande rezidan yo pou yo kite bilding yo pou pwòp sekirite yo akoz enkyetid pou plis replik tranblemanntè.
Avèk tout dega sa yo nan toulede peyi yo, anpil moun kòmanse poze kesyon sou wòl enfrastrikti konstriksyon lokal yo te ka jwe nan trajedi a.
Enjenyè estriktirèl USGS Kishor Jaiswal te di CNN madi ke Latiki te deja fè eksperyans gwo tranblemanntè nan tan lontan, tankou yon tranblemanntè an 1999 ki te...frape sidwès Tikiepi li te touye plis pase 14,000 moun.
Jaiswal te di ke anpil pati nan Tiki yo te deziyen kòm zòn ki gen anpil danje sismik, e konsa, règleman konstriksyon nan rejyon an vle di ke pwojè konstriksyon yo ta dwe reziste kalite evènman sa yo epi nan pifò ka yo evite efondreman katastwofik - si yo fèt byen.
Men, se pa tout bilding ki te bati dapre estanda sismik modèn Tik la, Jaiswal te di. Defisyans nan konsepsyon ak konstriksyon an, sitou nan bilding ki pi ansyen yo, vle di ke anpil bilding pa t ka reziste anba gravite chòk yo.
"Si ou pa ap konsevwa estrikti sa yo pou entansite sismik yo ka fè fas a pandan lavi konsepsyon yo, estrikti sa yo ka pa fonksyone byen," Jaiswal te di.
Jaiswal te avèti tou ke anpil nan estrikti ki rete kanpe yo te kapab "febli anpil akòz de gwo tranblemanntè sa yo ke nou te deja temwen. Toujou gen yon ti chans pou wè yon replik ki ase fò pou kraze estrikti deteryore sa yo. Donk, pandan aktivite replik sa a, moun yo ta dwe pran anpil prekosyon pou jwenn aksè nan estrikti febli sa yo pou efò sekou sa yo."
Dat piblikasyon: 8 Fevriye 2023
